Prve biblioteke nastale su na teritorijama Vavilonskog carstva i drevnog Egipta, a u njima su se čuvale glinene ploče i rolne papirusa sa raznim spisima. One su bile jedinstveni hramovi znanja i osim čuvanja raznih spisa, služile su kao svojevrsni centri kulture i obrazovanja.
Danas u svijetu postoji više stotina hiljada biblioteka, a njihov najveći broj prisutan je u Kini, Rusiji i Indiji.
Najstarija biblioteka teološkog karaktera je zbirka svetih knjiga kod Jevreja, čiju je osnovu postavio Mojsije, a pri širenju hrišćanstva i nastanka manastira, biblioteke su bile u sklopu tih manastira i crkava, kao i prepisivačke radionice.
Najveća biblioteka antičkog svijeta bila je „Aleksandrijska biblioteka“ i nalazila se u Aleksandriji, današnjem Egiptu. Osnovana je početkom trećeg vijeka prije nove ere od strane kraljeva iz dinastije Ptolemeja. Međutim, o njenom izgledu i organizaciji malo se zna. Smatra se da je imala oko 500 000 djela zapisanih na rolnama papirusa, a o njenoj propasti malo se zna. Postoje različita mišljenja, a mnogi smatraju da je nestala u požaru 48. godine prije nove ere tokom Cezarevog napada na Aleksandriju.
Vremenom, izgradnji biblioteka posvećivalo se sve više pažnje, tako da u nekim dijelovima svijeta njihova arhitektura i unutrašnji izgled predstavljaju pravu umjetnost. Izdvajamo nekoliko biblioteka koje plijene svojim unutrašnjim izgledom i značajem po posjedovanju najstarijih spisa, te brojnošću raznovrsnih knjiga.
Nacionalna biblioteka Češke Republike
Nacionalna biblioteka Češke Republike osnovana je 1777. godine i nalazi se u Pragu u sklopu Klementinuma – značajnog istorijskog kompleksa građevina iz 11. vijeka.
Na njenim policama se nalazi više od 20 000 knjiga, među kojima je najviše djela iz strane teološke literature koje su u Klementinum stizale još od početka 17. vijeka.
Biblioteka je napravljena u baroknom stilu, na stropu se nalaze freske koje opisuju alegorijske motive obrazovanja, kao i freske rimokatoličkih svetitelja, dok slike na kupoli predstavljaju hram Mudrosti. Pažnju će nam privući i geografski globus koji se nalazi na sredini biblioteke, a osim globusa tu su i astronomski satovi koji, takođe, krase ovu izvanrednu građevinu.
U fondu se po značajnosti izdvajaju srednjovjekovni rukopisi: „Višegradski kodeks” i „Pasija opatice Kunigunde”, zatim kodeksi Karla IV, koji se čuvaju u okviru zbirke „Stara Karolina,” kao i orijentalni rukopisi i grčki papirusi. Od ličnih zbirki, sačuvana su značajnija djela od: poznatog astronoma Tiha Brahea, matematičara Bernarda Bolcana i književnika Františeka Šalde. Jedna od popularnijih zbirki je i „Mocartiana“, koja je sačinjena u čast Volfganga Amadeusa Mocarta, a čuva se u ovoj biblioteci.
Biblioteka opatije Admont, Austrija
U benediktanskom manastiru u gradu pod nazivom Admont, nalazi se biblioteka sagrađena već 1776. godine. Biblioteka se sastoji od tri dijela, a prostor krasi barokno ruho.
Na policama biblioteke smješteno je oko 70 000 knjiga, a sa rukopisima se taj broj povećava na 200 000, neki od rukopisa, datiraju čak i iz osmog vijeka.
Stropove je ukrašavao Bartolomeo Altomonte, poznati austrijski barokni slikar, dok su skulpture djelo vajara Jozefa Štamela. Među njima se posebno ističu četiri skulpture koje simbolično predstavljaju: smrt, posljednji sud, raj i pakao.
PRAVNA BIBLIOTEKA U AJOVI
U gradu Des Moinesu nalazi se sjedište skupštine američke države Ajova, gdje je smještena i velelepna biblioteka.
Ime pravna, dobila je po tome što se u ovoj biblioteci nalazi komora Vrhovnog suda Ajove. Sagrađena je između 1871. i 1886. godine. Unutrašnjost biblioteke ukrašena je spiralnim stepeništem, mermernim stubovima i elegantnim lusterima.
Ova biblioteka sadrži visoko-specijalizovanu pravnu zbirku: državnih, federalnih, regulatornih i sudskih zakona.
KRALjEVSKI PORTUGALSKI KABINET ZA ČITANjE
Kraljevski portugalski kabinet za čitanje je biblioteka i kulturna institucija, koja je smještena u Brazilu.
Instituciju je 1837. godine osnovala grupa od 43 portugalska migranta, političkih izbjeglica, kako bi promovisala kulturu među portugalskom zajednicom. Zgradu je projektovao portugalski arhitekt Rafael Kastro u neomanuelinskom stilu. Ovaj arhitektonski stil naslanja se na gotiku i renesansu.
Fasadu, inspirisanu manastirom Jeronimos u Lisabonu, radio je Germano Sale u lisabonskom kamenu. Unutrašnjost, takođe, prati neomanuelien stil na koricama, drvenim policama za knjige i spomen-obeležjima.
Na plafonu čitaonice je prelijep luster u gvozdenoj konstrukciji, prvi primjer ove vrste arhitekture u Brazilu. U sali se nalazi spomenik od srebra, slonovače i mermera (Oltar domovine), koji slavi vrijeme otkrića.
AUSTRIJSKA NACIONALNA BIBLIOTEKA
Austrijska nacionalna biblioteka smještena je u centru Beča, a istorija njenog nastanka začeta je već u 14. vijeku. U tom periodu nastale su prve privatne biblioteke plemićkih porodica koje su bile kamen temeljac „Austrijskoj dvorskoj biblioteci“, preteči „Austrijske nacionalne biblioteke“.
Poznati arhitekta Jofan B. Fišer, koji je izgradio i dvorac „Šenburn“, projektovao je i „Austrijsku nacionalnu biblioteku“.
Unutrašnjost biblioteke rađena je u baroknom stilu, izložene figure, te freske na plafonu odgovaraju konceptu koji je zahtijevao car Karlo VI, čija se statua nalazi u centru biblioteke, a predstavljen je kao Herkul – zaštitnik muza.
Privatna kolekcija princa Eugena Savojskog čini centralni dio biblioteke, a biblioteka posjeduje više od dvije stotine hiljada knjiga, pretežno djela štampana između 1501. godine i 19. vijeka.
