NASTANAK OSNOVNIH I SREDNjIH ŠKOLA U TESLIĆU

,

Nastanak prvih obrazovnih udruženja u Tesliću i okolini, zabilježen je 1882. godine na području Čečave i Pribinića, koje su u prvo vrijeme radile povremeno i nerijetko na otvorenom prostoru. Takve „škole“ davale su tek osnove pismenosti. Neposredno poslije oslobođenja Teslića, 4. septembra 1944. godine došlo je do otvaranja osnovnih škola, dok su još prije, na slobodnoj teritoriji u Čečavi radile dvije osnovne škole. Organi narodne vlasti su među svoje najvažnije zadatke postavili i razvoj školstva i ono se, bez obzira na sve poteškoće, stalno razvijalo i unapređivalo. O tome i rezultatima takvih nastojanja najbolje govore podaci iz statistike: 1961. godine bilo je 31.242, u 1971. godini 38.114, a u 1981. godini 41.602 pismenih, dok je broj nepismenih stalno opadao: 1961. godine bilo ih je 13.974, 1971. godine za 2.500 manje, a 1981. godine ukupno 8.252 ili 17 posto od ukupnog broja stanovnika u opštini. Postotak djece obuhvaćene osnovnim obrazovanjem porastao je od 1961. do 1981. godine za 50 posto: 1961. godine bilo je obuhvaćeno 45,4 posto djece, a 1971. godine u škole je išlo 72-3 posto, dok je 1981. godine 95,00 posto. Brojčani podaci iz 1985. godine pokazuju da na području opštine Teslić ima 33,6 posto stanovnika sa 1 do 3 razreda osnovne škole ili su bez škole, 28 posto su sa 4 do 7 razreda, 23,3 posto su sa završenom osnovnom školom, 12,9 su završili srednju školu, a 2,2 posto su sa višom i visokom školom ili završenim fakultetom.
U 1984/85. školskoj godini u opštini Teslić djeluju sljedeće osmorazredne osnovne škole:

– Osnovna škola „Mladost“ Teslić, koja produžava tradiciju prve otvorene osnovne škole u Tesliću, od 1893. godine, u 1948. godini u Tesliću je bila otvorena i niža gimnazija (sa 4 razreda), pa su te dvije škole 1. septembra 1956. godine spojene i nastala je osmogodišnja škola koju pohađa oko 1000 učenika godišnje. Ova škola imala je i dvije područne škole u Rudniku, koja je otvorena u jesen 1944. godine, a u novoj zgradi je od 1957. godine i područnu školu u Vrućici, koja je otvorena još 1933. godine i imala je samo tri odjeljenja.

– Osnovna škola „Braća Ribar“ Teslić, izgrađena je u akciji „Hiljadu škola u BiH“ i otvorena je 25. septembra 1978. godine i imala je oko 1650 đaka. Ovu školu pohađali su učenici iz: centralgog dijela Teslića, Barića, Donjeg Rankovića, Ruževića, Osivice, Gornje Radnje, Žarkovine i Stenjaka. Uz ovu školu bile su vezane i područne škole: Donji Ranković (Memić Brdo) koja je izgrađena 1950. godine i adaptirana 1969. godine, u Ruževiću (počela je sa radom 1959. godine, a dograđena je 1962. godine), u Osivici (započela je sa radom 1955. godine, zatim je izgorjela, da bi na tim temeljima bila podignuta škola 1977. godine), u Stenjaku (počela je sa radom u jesen 1944. godine) i u Barićima (počela sa radom 1953. a u novoj zgradi je od 1969. godine) od kojih su neke dosta oskudne sa nastavnim sredstvima.

– Osnovna škola „Zorka Jotanović“ u Čečavi (koja nastavlja tradiciju škole iz 1903. godine) izgrađena je, takođe, u programu „Hiljadu škola u BiH“ aprila 1978. godine, a prethodno je radila u zgradi zadružnog doma od 1962. godine. Matičnu školu 1984/85. godini pohađa 560 učenika . Područne škole su u: Ukrinici (započela sa radom 1927. godine, koja je u ratu izgorjela i ponovo počela sa radom 1949. godine, a nova zgrada podignuta je 1970. godine), u Rastuši (počela sa radom 1947. godine), u Galamićima (otvorena 1953. godine i radila je u neuslovnom objektu sve do 1984. godine), a u Planama i Stupama postojale su škole od 1954. godine i zbog malog broja učenika prestale su da rade u školskoj godini 1984/85, a učenici tih škola prevoze se do škole u Čečavi.

– Osnovna škola „Danko Mitrov“ Pribinić otvorena je 1906. godine kao četverorazredna, a posle oslobođenja počela je sa radom 1945. godine. Nova školska zgrada savremenog tipa podignuta je 1976. godine u akciji „Hiljadu škola u BiH“, imala je oko 950 učenika. Područne škole su u Donjem Buletiću (postoji od 1933. godine), u Gornjem Buletiću (otvorena 1. novembra 1959. godine), u Lukavcu (izgrađena 1977, a otvorena 4. septembra 1978. godine), u Parlozima (otvorena 1959. godine) i u Donjem Liplju (otvorena 1925. godine, a nova zgrada podignuta je je 1979. godine).

– Osmorazredna škola u Gornjoj Šnjegotini je područna škola u sastavu OŠ „Danko Mitrov“ Pribinić. Počela je sa radom kao četverorazredna 1950. godine, a 1971. godine prerasla je u osmorazrednu. Nova školska zgrada izgrađena je 1972. godine, ali nije sasvim završena, imala je oko 300 učenika.

– Osnovna škola „25. maj“ Slatina, započela je rad kao četverorazredna odmah poslije oslobođenja Teslića, a preseljena je iz Komušine, gdje je osnovana 1887. godine. Jedno vrijeme do 1967. godine bila je područna škola OŠ „Blatnica“, a tada je podignuta nova zgrada i u Slatini otvorena osmogodišnja škola koju je pohađalo oko 980 đaka godišnje. U akciji „Hiljadu škola“ izgrađen je savremeni školski prostor i otvoren 1982. godine. Područne škole su u Kamenici (osnovana 1950. godine) i u Komušini (poslije oslobođenja ponovo otvorena 1954. godine, a nova zgrada izgrađena 1972. godine).

– Osnovna škola „Branko Markočević“, Đulić osnovana je 1953. godine sa četiri razreda, a kao osmogodišnja radi od 1963. godine. Školska zgrada je podignuta 1955. godine i poslije je nekoliko puta dograđivana da bi odgovarala potrebama. Područne škole su: u Rankoviću (otvorena 1963.), u Kuzmanima (počela da radi u novoj zgradi 1964. godine), u Vlajićima (otvorena 1947. godine, a nova zgrada podignuta 1961.) i u Gornjem Tesliću (bila izgrađena zgrada za školu 1939. godine, ali nije radila; poslije oslobođenja zgrada je obnovljena, kao i 1975. godine poslije požara).

– Osnovna škola „Mladi Gorani“, Ugodnovići, počela je sa radom 1954. godine sa 4 razreda, a od 1969. godine ima 8 razreda. Objekat nije namjenski građen i ne odgovara postojećim normativama. Područna odjeljenja su: u Očaušu (prva škola sa dva odjeljenja izgrađena je 1949. godine, a nova 1982. godine, isto sa dva odjeljenja), u Ugodnoviću Gornjem (2 odjeljenja u objektu izgrađenom 1966. godine), u Briću (škola otvorena 1963. godine, u novoj zgradi od 1983. godine sa dva kombinovana odjeljenja) i u Bijelom Bučju (škola otvorena 1962. godine, a nova zgrada podignuta je 1975. godine, takođe sa dva odjeljenja).

– Osnovna škola „Ratko Jovanović“, Gornja Vrućica, otvorena 1951. godine kao četverorazredna i do 1978. godine radila je kao područna škola u sastavu OŠ „Mladost“, Teslić, a tada je podignuta nova, savremena zgrada za osmorazrednu školu, pa škola i djeluje kao takva.

Te škole u 1984/85. godini ukupno pohađa 10. 086 učenika. Postoji i 9 osnovnih specijalnih odjeljenja sa 125 učenika. U tim školama radi 324 nastavnika razredne i predmetne nastave, a ukupno je zaposleno 424 radnika.

U Tesliću je od 1900. godine, postojala i radila šegrtska škola. Kao takva, radila je sve do 1972. godine kada je udružena sa Gimnazijom, pa je obrazovan Srednjoškolski centar. U toku svog rada škola je dala više od šezdeset generacija vrsnih stručnih radnika i zanatlija: hemijske, električarske, metalopriređivačke, drvopriređivačke i drugih industrijskih i zanatskih struka.
Sve do 1959. godine u Tesliću nije bilo srednje škole, a tada je u gradu otvoreno istureno odjeljenje Ekonomske škole iz Doboja. Odlukom Narodnog odbora opštine Teslić od 10. decembra 1962. godine, u Tesliću je osnovana Gimnazija, ali je prva generacija Gimnazijalaca (19 učenika) započela školovanje u septembru 1971. godine u isturenom odjeljenju dobojske Gimnazije. Bilo je dosta teškoća u vezi sa smještajem škole, a i sa obezbjeđivanjem nastavnog kadra, pa je još 1963-64. godine Gimnazija u Tesliću imala samo 5 profesora, od kojih su trojica imali položen stručni ispit, a držali su nastavu iz deset predmeta. Iz Gimnazije je ukupno izašlo 19 generacija đaka, a posljednja 1983. godine, kada je školovanje završilo 98 učenika. Od 1972. godine Gimnazija je bila u sastavu Srednjoškolskog centra i njen rad se ugasio uvođenjem usmjerenog srednjoškolskog obrazovanja.
Poslije svog formiranja, Srednjoškolski centar , koji od 1979. godine nosi ime narodnog heroja Đure Pucara Starog i imao je oko 770 đaka. Ubrzo, zatim, došlo je do priliva đaka i do značajnog razvoja srednjoškolskog obrazovanja u Tesliću, što je uveliko pomagalo teslićkoj privredi u pogledu poboljšanja strukture srednjeobrazovnog kadra. U proteklom razdoblju do 1985. godine, u Centru je razgranata mreža struka i zanimanja (9 struka i 40 zanimanja), a učenici se još pri upisu usmjeravaju i to 65 posto na proizvodno-tehnička i 35 posto na administrativno-usložna zanimanja. Od 176 ukupno zaposlenih u Centru, 127 je sa visokom stručnom spremom različitih specijalnosti i profila. U školskoj godini 1984-85. nastavu u Centru pohađalo je ukupno 3.469 đaka.
Srednjoškolski centar „Đuro Pucar Stari“ je samoupravno bio organizovan u tri osnovne organizacije udruženog rada, a ima i radnu zajednicu zajedničkih poslova. Centar se finansirao iz sredstava Regionalne samoupravne interesne zajednice za usmjereno obrazovanje u Doboju.

Izvor – Advan Hozić „Teslić u NOB“
Slika: Nebojša Dujković

/by

Dragiša Vasić – TESLIĆ I OKOLINA U VRIJEME TRANSFORMACIJE FEUDALIZMA U KAPITALIZAM

Putovanje Artura Džona Evansa kroz usorski kraj. Tešanjska kaza о srpskom ustanku u Bosni (1875-1878)

Dragiša D. Vasić, rođen u Ugodnoviću (Teslić) 1971. godine. Završio Pedagošku akademiju i Filozofski fakultet u Banjoj Luci. Na istom fakultetu 2006. odbranio magistarski rad Djelatnost Branka Čubrilovića u izbjeglištvu 1941-1945., kao i doktorsku disertaciju 2012. godine pod nazivom Teslić i okolina između feudalizma i kapitalizma 1878-1941. Dragiša je na naučan, ali i zanimljiv način, pristupio proučavanju Teslića i svih onih koji su ostavili svoj trag opisujuću naš kraj i dajući svoj sud o njemu. Tako je pristupio i tekstovima Artura Džona, te učitelja Petra Bogunovića. Izdvojili smo tekst koji nam se naročito dopao, a pedstavlja viđenje i opis Artura Džona Evansa o narodima u Tesliću, njihovom načinu oblačenja i međusobnim odnosima različitih narodnosti i religija.

Kroz usorski kraj od 14. do 17. avgusta 1875. pravcem Crni vrh – Slatina – Kondžilo – Blatnica – Trogir –Vučja planina proputovao je Brtitanac Artur Džon Evans. Evans je u putopisu Pješke kroz Bosnu i Hercegovinu naširoko opisao šume – glavno pirodno bogatstvo kraja kroz koji je prošao. O šumama Crnog vrha piše: „Hrastovi se moraju zadovoljiti vladavinom u ravnici i dolini. Na ovim visoravnima pobjednički logoruju bukve, dok ih sa još veće visine, sa planinskih utvrda progoni borovlje (…)“. na Trogiru se probijao „kroz iskonsku šumu“: prvo „lijepo uzraslom bukovom šumom (…) prošaranu veličanstvenim borovima“ i „preko strašno debelih panjeva“, a „dalje, kroz predio borove šume, mračne, prastare, zasječenih i osakaćenih udova, izgubljenih u mnogim borbama protiv prirodnih sila“. Šuma je rasla i umirala bez uticaja čovjeka: „Drveće starije generacije uzaludno čeka na prijateljsku sjekiru ili rušilački vihor“. Na Vučjoj planini Britanac je izmjerio obim jedne bukve od 15 stopa, na visini od tri stope iznad zemlje, a jedan bor je imao obim oko 14,5 stopa. Vučja planina ga je oduševljavala svojim prostranim pašnjacima: „Svež miris sijena bio je opojan; blago talasasta planinska livada, tu i tamo istačkana veličanstvenim bukvama (…) druga strana bila je takođe prikladno oivičena prirodnim jelovim nasadom“. Evans je naslutio i rudno bogatstvo kraja vidjevši u koritu pritoke Velike Usore kod Slatinr (Kamenica ili Brusna) jaspis, kvarc, liskun, mermer, opalni kalcedon. Ali, najviše redova Evans je posvetio opisu rimokatoličkog hodočašća u selu Komušini, tačnije na brdu Kondžilu, istočnom ogranku planine Borija. Svake godine na rimokatoličku Veliku Gospu (15. avgusta) tu se iskupi veliki broj vjernika koji dolaze i iz udaljenih krajeva da se pomole pred ikonom Majke Božje za zdravlje ili iscjeljenje , ako je bolest već nastupila. Prvi pomen ove ikone je u izvještaju sa apostolske vizitacije biskupa fra Marka Dobretića 1779. godine. On u izvještaju sa vizitacijom tri godine ranije uopšte ne pominje ikonu, pa se nameće zaključak da se ona pojavila oktobra 1776. i septembra 1779. godine. Slika nije naročito velike umjetničke vrijednosti, a naslikao ju je najranije krajem 16. vijeka neki slikar venecijanske škole. Prema legendi, koju je zabilježio Momčilo Spasojević, ikonu je pronašao jedan musliman u Mrkotiću. Još početkom 17. vijeka bio je značajan broj hrišćana u tom selu kod Tešnja. Kasnije je ono postalo potpuno muslimansko. Moguće je da je ikona bila skrivena u nekoj porodici koja se islamizovala. Moguće je i da je bila izgubljena u burna vremena seoba za vrijeme Bečkog rata. Svake godine na praznik Velike Gospe (15. avgusta) u procesiji hiljade hodočasnika nosi ikonu iz crkve u Komušini do zavjetne kapeli na Kondžilu.
Artur Evans piše da se 14. avgusta naveče popeo „na vrh naseljene puste planine, ali sada već pritisnute i pretrpane sjajnim mnoštvom seljaka iz udaljenih i razbacanih predjela hrišćanske Bosne. Posmatrao je kako su se predali molitvi „ovi bijedni seljaci, usljed vjekovnog nasilja već podivljali i utonuli u neznanje i fanatizam, odbačeni od svijeta i ovdje zaneseni u tihim grupama (kako oni vjeruju) u neki drugi srećniji svijet“. Na skup su došle i grupe raje koja „pripada pravoslavnoj crkvi ili Srbima, kako se oni ponosno nazivaju“. Evansa je najviše iznenadio muslimanski izgled mnogih hrišćanskih vjernika. I sveštenici su ga podsjećali na turske službenike. Za muškarce piše da većinom nose svjetlocrvene turbane. Bilo je ljudi „sa izbrijanim tjemenom ili, pak, poput pravih muslimanskih vjernika sa jednostavno ostavljenim perčinom (…) tamo je bilo i žena sa licem potpuno pokrivenim i izgledalo je da strahuju od propisa Kur'ana. Opisivao je jednostavnu hranu, skromne potrebe, neskladnu muziku i kola seljaka iz ovog kraja. Evans je otkrio u njima „prikrivenu srdačnost“ i bio „iznenađen njihovim međusobnim držanjem i prijateljstvom“. Najviše prostora posvetio je opisu velikog skupa „koji obrazuje prostrani i rasplamsali vatrom osvijetljeni krug“ u čijoj sredini „zasio je božanski narodni pjevač na neotesan panj“. „Vrlo često snažno uzbuđenje obuzme cio krug i ono nalazi izraz u prigušenom i zanosnom žuborenju“. U danima robovanja one su bile ponosito nasljeđe srpskog naroda od Jadrana do Dunava. Evansu je bilo poznato da je ova poezija probudila duboku Geteovu pažnju i nije nikakvo čudo što se u njoj vidi znak da je taj narod sposoban da dostigne najveće visine civilizacije. I oni su došli da učestvuju u vašaru i slavlju svojih rimokatoličkih suparnika.
Po Bosni su se pronosile različite vijesti o ustanku koji je izbio u julu1875. u okolini Nevesinja . tokom svog boravka u Dervemti i Tešnju, Evans je vidio da turske vlasti hitno pozivaju vojne rezerviste. Tu mjeru su nosioci turske vlasti obrazlagali ustankom u Hercegovini. U stvari, očekivao se ustanak u Bosni. U Derventi je Britanac čuo da je „raja ovdje toliko satrvena da ne pomišlja na ustanak“. S obzirom na opšte prilike u bosanskom vilajetu, ne čudi što je tešanjski kajmakam bio nepovjerljiv prema britanskim putnicima i što je na kondžilski skup kojem su prisustvovale hiljade hrišćana poslao svoje „službenike i žandamerijske straže“ kao mjeru predostrožnosti protiv eventualnih nereda ili zavjere. Putopisac je zapazio da se zaptije „kad nisu pod neposrednim nadzorom stranih konzulata (…) jednostavno ophode s rajom kao sa stadom stoke.
Na širem prostornom i vremenskom planu uočljiv je jaz između srpskog građanstva i seljaštva kao različitih društvenih klasa. Seljaci su željeli pobjedu protiv muslimanskog plemstva koja bi značila ukidanje feudalnih odnosa, a njih učinila vlasnicima zemlje koju obrađuju. Trgovci i rijetki intelektualci, podržani iz Srbije, nastoje pridobiti muslimane u Bosni za srpski nacionalni pokret. Oni uskaču u vođstvo seljačkog ustanka od 1875. do 1878. godine, tako da dolazi do rascjepa po klasnom ključu, koji je jedan od uzroka poraza ustanka.

Dragiša Vasić „Teslić i okolina u vrijeme transformacije feudalizma u kapitalizam“

/by

KATALOG SKULPTURA PETRA JELIĆA IZ TESLIĆA

U želji da naše, teslićke umjetnike, predstavimo javnosti na jedan moderniji način na koji će lakše doprijeti do umjetničkog auditorija, pristupili smo ozbiljnijem procesu katalogizacije.
Katalog je dostupan u štampanoj i u virtuelnoj verziji, te ga možete prelistati i ovdje na našoj stranici. Tehnička i idejna organizacija osmišljena je i izvedena u okviru JU “Kulturni centar Teslić”, fotografije je uradila Slađana Čelarević, a selekciju skulptura i kritički osvrt na Petrov umjetnički rad iznio je Mario Ignjić, diplomirani likovni umjetnik iz Teslića.
Želja nam je da u budućnosti pružimo mogućnost svim teslićkim umjetnicima da budu predstavljeni na ovakav ili sličan način.

Da bi ste pogledali katalog kliknite ovdje -> Petar Jelić, KATALOG SKULPTURA

/by

1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA

Kada su Dušanić Mileva i Kostić Simo iz Pribinića prije devedeset godina Muzeju Republie Srpske poklonili vezene košulje urađene stotinjak godina prije tih dana, nisu ni slutili da će u HHI vijeku to biti jedini uzorci teslićkih vezova iz tih vremena.
U haljinama urađenim na osnovu uzoraka iz Muzeja fotografisali smo naše lijepe Teslićanke.
1. avgusta u gradskom parku u Tesliću u okviru manifestacije “Javni čas folklora”, pored drugih planiranih sadržaja, ispričaćemo vam cijelu priču o “teslićkom vezu” pokazati naše haljine i izvorne teslićke nošnje.

1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA 5 1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA 6 1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA 7 1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA 8 1. AVGUSTA PROMOCIJA TESLIĆKOG VEZA 9

/by

“Skriveni dragulji Republike Srpske”

“Petap Bogunović u periodu od 1929. do 1937. godine sakupljajući materijale za knjigu „Iz usorskog kraja i okoline“, boraveći u selima očauško-pribinske parohije, očaran vezom, zapisao je :
“Čobanica, na kamenu pogurena, zanijela se sitnim svojim vezom. Da pogledamo, začudili bi se ljepoti i izradbi te njezine rukotvorine! Na grubom domaćem platnu veze tankom iglicom šarene ornamente, koje može samo umjetnička duša da zamisli. Boje njenog veza tako su harmonične kao da i je sama priroda stvarala. Tu je svijetlo i tamno zelena, kao lice i naličje kakva lista; purpurno crvena kao zrela jagoda, malina ili one crvene šumske bobice; žuta kao sredina ivanjskog cvijeta, modra kao plavetnilo vira ili neba, smeđa kao jesenji uveo listak. Još k tome crna, koja je izraz bola i tuge, ona drugih boja ne poznaje. I sa tih nekoliko boja, koje sama varenjem korjenja i kore priprema, izvodi brojem i slaganjem, ornamentike: krstaše, grane i cvijeće, čija ljepota i skladnost opaja dušu umjetnika i slikara. I ti izvezeni komadi: rukavi, prsa, ovratnici, dobiće tek pravu vrijednost i izgled kad se sastave u živopisnu odjeću, kojom će se odjenuti naša vezilja. Tad će njezino zdravo planinsko lice sinuti od radosti i ponosa, da je ona to sve svojom rukom izradila. Svaki će je cvijetak ili šara, da sjeća one pjesme ili uzdaha, što je pratio izradu ovoga veza. Ovakva odjeća trajaće dugi niz godina, jer vez ostaje isti „ on nema vijeka“ čim je stariji-tim ljepši i vrijedniji. Na suncu i kiši je vezen, sunce ga ne blijedi, a kiša ga ne kvari. Naprotiv! Vrijeme ga i nepogoda osvježuje i tad u borbi sa prirodom nekako sine još većom snagom i sjajem!”
U saradnji sa Nezavisnim novinama kroz projekat “Skriveni dragulji Republike Srpske”, teslićki vez dio je serijala priča o dvanaest potencijalnih nedovoljno istraženih kulturno – turističkih dragulja.
Već od narednog vikenda kompletnu priču možete pratiti na svim portalima Nezavisnih novina kao i u njihovom štampanom izdanju.

"Skriveni dragulji Republike Srpske" 11 "Skriveni dragulji Republike Srpske" 12 "Skriveni dragulji Republike Srpske" 13 "Skriveni dragulji Republike Srpske" 14 "Skriveni dragulji Republike Srpske" 15

/by

„TESLIĆKI VEZ” – PRVI ELEMENT SA PODRUČJA OPŠTINE TESLIĆ UPISAN NA LISTU NEMATERIJALNOG KULTURNOG NASLJEĐA RS

, ,

Opština Teslić obiluje bogatim  nematerijalnim kulturnim nasljeđem koje su stanovnici ove opštine stvarali i baštinili u proteklom  periodu.

Pod uticajem  istorijskih promjena, migracija i trendova često dolazi do promjena i nestanka tih elemenata , te smo često svjedoci nepostojanja autentičnih izvora informacija o postojanju istih.

Od samog osnivanja u JU „Kulturni centar Teslić”  jasno je kroz Program rada postavljen jedan od osnovnih ciljeva, rad na očuvanju materijalnog i nematerijalnog nasljeđa opštine Teslić.

Upisom „Teslićkog veza” na  Listu nematerijalnog kulturnog  nasljeđa Republike Srpske  za JU „ Kulturni centar Teslić” kojom rukovodi direktor Željka Draganić Vuković , može se reći da su praktičnim primjerom ukazali na koji način treba u budućnosti pristupati ovoj problematici.

Upis „Teslićkog veza“ na  Listu nematerijalnog kulturnog  nasljeđa Republike Srpske  otvara put afirmacije mnogih elemenata koji se na sličan način mogu čuvati od zaborava, bilo angažovanjem zaposlenih u JU „Kulturni centar Teslić“ bilo od strane neke druge organizacije i pojedinca koji svakako mogu računati na pomoć, iskustva i posredovanje rukovodstva JU „Kulturni centar“.

Uložen je ogroman   trud u istraživanja  na terenu koji je  rezultiro izborom motiva tesličkog zeza  predloženog za upis na Listu.

Muzejski stručni savjetnik, etnolog Danijela Đukanović zajedno sa saradnicom veziljom  Svjetlanom Marković pružila je neophodnu stručnu pomoć, ali svakako najznačajniji doprinos   na ovom projektu  dala su Udruženja koja svojim djelovanjem doprinose očuvanju starih narodnih nošnji, a samim tim i teslićkih vezova. Neka od ovih Društava u svojim arhivama baštine eksponate stare i više od stotinu godina. Svoja iskustva, znanja i materijale bezrezervno su stavila na raspolaganje JU „Kulturni centar Teslić“ sa ciljem da   zajedničkim angažmanom istrajemo na putu zaštite teslićkih vezova od strane Vlade RS kao posebnog nematerijalnog kulturnog nasljeđa naše opštine te da u budućnosti Teslić bude prepoznatljiv po jednom specifičnom brendu „Teslićkom vezu“. To  su prije svega Udruženje žena „Teslićke zlatne ruke“, KUD „Naši običaji Teslić“, KUD „Nedeljko Spasojević“ iz Očauša, KUD „Dušan Stanković“ iz Čečave, KUD „Vez“ Teslić i SPKD „ Prosvjeta“ kao i veliki broj pojedinaca koji su ustupili na uvid predmete iz lične kolekcije.

Oslaljajući se na eksponate iz Teslića arhivirane u muzeju RS, dosadašnja saznanja iz literature i pomenuti rad na terenu u Tesliću, direktor JU „ Kulturni centar Teslić“, Željka Draganić Vuković 3. marta 2020. godine obratila se JU „ Muzej Republike Srpske“, uz  molbu,  da od Vlade Republike Srpske zatraži Saglasnot za upis „Teslićkog veza“ na  Listu zaštićenog  nematerijalnog kulturnog naslijeđa Republike Srpske.

U dopisu je između ostalog navedeno:

„Opština Teslić velikim dijelom svojih graničnih rubova  naslanja se na Federaciju BiH. Uzimajući u obzir ovu činjenicu i istorijska dešavanja koja sežu u daleku prošlost, jasno je da je na ovim područjima dolazilo do miješanja kultura, a samim tim  i do modifikacije materijalnog nasljeđa u ovim krajevima.

Kada je u pitanju vez na narodnim nošnjama i upotrebnim etno predmetima  takođe su uočene promjene i miješanja motiva i tipova veza.

Uspjeli smo da  indentifikujemo  vez koji je pretrpio najmanje promjena a korišten je od četrdesetih godina prošlog vijeka. Primjerke nošnji na kojima postoji vez sa motivom koji smo prepoznali posjeduju  KUD „Nedeljko Spasojević“ Očauš i KUD „Naši običaji“ Teslić.

Obe nošnje potiču iz četrdesetih godina prošlog vijeka. I na osnovu tih motiva rađene su nošnje koje ova Društva koriste danas.

Riječ je o motivu grane, rađene pokrsticom uz korištenje prirodnih zagasitijih boja.

U cilju zaštite prepoznatog elementa, obraćam Vam se sa prijedlogom da se na Listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa Republike Srpske upiše „Teslićki vez“, koji  je kao dio kulturnog nasljeđa naroda ovoga kraja prepoznat od 40 ih godina dvadesetog vijeka.“

Dopisom  Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske  broj 07.06/622-27/20 od 1. juna 2020 godine, JU „Muzeju Republike Srpske” data je saglasnost za upis „Teslićkog veza“ na Listu kulturnog nematerijalnog nasljeđa Republike Srpske, a samim tim prvi element nematerijalnog nasljeđa opštine Teslić  zaštićen je za buduće generacije.

/by

ZAVIČAJNI PISCI: BOŠKO N. PETROVIĆ „OPLAKANE LJUBAVI”

Po  Božjoj volji vrela ljubavna postelja bračnog para Joce i Pejane Letić 1887. godine iznjedri  prvo čedo – sina Đorđu na opštu radost brojne porodice, rodbine, tazbine, komšija i prijatelja. Dugo od javnosti skrivana kubura razuzdanog oca Joce snažnim pucnjem oglasi radost i veselje u kući Letića i srcima brojnih ukućana. Pucanj je bio dovoljan veseljaku i šaljivdžiji Peri – „Hajdukua“ da prvi dođe , čestita dobitak, pokvasi glo šljivovicom i omrsi brkove raznovrsnom i bogatom mezom radosnih roditelja i ukućana………..

Uz Božju volju iz bračne postelje Ignje i Savke Letić 1891. godine u život bespuča „tumbarnu“ djevojčica kojoj dadoše ime Gospava. Ova porodica se več ranije bila odrodila od porodice Joce Letić i njegovih srodnika…

(Boško N. Petrović)

/by

DAN TESLIĆKE KATOLIČKE ŽUPE-TRADICIONALNO OD 1932. GODINE

,

Vjernici Katoličke crkve u Tesliću tradicionalno 19. marta obilježavaju Dan teslićke katoličke župe koji se vezuje za blagdan sv.  Josipa Nebeskog. Događaj je vjerskog karaktera i obilježava se tradicionalno od 1932. godine  kada je crkva izgrađena, ali je i svojevrsna  prepoznatljiva  manifestacija za katoličko stanovništvo ovog kraja te prilika za druženje i kupovinu raznih svjetovnih predmeta. Poslije vjerskog obreda koji se dešava u crkvenoj sali, praktikuje se svečani ručak i narodno veselje u dvorištu crkve.

Zanimljiva je činjenica da je u periodu od 1906. do 1945. u Tesliću djelovalo  Hrvatsko kulturno društvo „Napredak“, koje je na inicijativu grupe mladih ljudi obnovljeno 2015.

/by

ZAŠTITA MATERIJALNIH I NEMATERIJALNIH DOBARA OPŠTINE TESLIĆ ZA BUDUĆE GENERACIJE

,

Grad Teslić kao urbano naselje počinje da se  u vidu ideje javlja 1878. godine, odmah po dolasku Austrijanaca u naše krajeve. Međutim, postoje materijalni dokazi o čovjekovom prisustvu na ovim područjima još od kamenog doba, te kada je riječ o postojanju sela koja su i danas zaštitni znaci opštine Teslić poput Liplja, Čečave, Rastuše, Pribinića  i dr., pisani  tragovi potiču  još od trinaestog vijeka.

Sa razvojem naselja, razvijali su  se kultura i običaji pomenutih naselja sa posebnim specifičnostima izraženim u različitim igrama, pjesmama, običajima i nošnjama.

Danas u vrijeme modernizacije i tehnologije, svedoci smo naglog miješanja kultura i gubljenja upravo tih specifičnosti koje su u prošlosti bile sinonim određenog područja.

Potreba za zaštitom istih je neupitna i ovaj posao je neodložan.

Nekoliko entuzijasta koji se bave kulturom zajedno sa „Kulturnim centrom Teslić“, a u saradnji sa Muzejom Republike Srpske ušlo je u ovaj proces sa namjerom da uz podršku svih građana i institucija opštine Teslić, obezbijedi zaštitu što većeg broja kulturnih  elemenata od strane Vlade Republike Srpske i  na ovom polju ostavi pisane i materijalne tragove za buduće generacije.

Gospođa Nataša Mastilović već nekoliko godina u čečavskom kraju predano radi na promociji narodnog stvaralaštva i istorije ovog kraja. Pored svih redovnnih aktivnosti kroz rad u KUD-u „Dušan Stanković“, otišla je korak dalje i organizovala je i studiska snimanja igara i pjesama ovog kraja, sa željom da se ne zaborave. Posebno ističe vrijednost narodnih kola iz okoline Čečave  „KUKUNJEŠCA“, „MACINOG KOLA“ i „CIGANČICE“  koje bi željela  staviti i pod UNESKOVU zaštitu ukoliko u budućnosti bude prilike za to. Želja joj je da čečavskom kraju vrati „kulturni“ sjaj kakav zaslužuje te da godišnji koncert Društva  koji organizuje u maju svake godine pretvori u međunarodnu manifestaciju u cilju promocije ovog kraja i njegove kulturne ostavštine.

Slične aktivnosti veoma rado podržavaju i drugi čuvari teslićke kulture. „Naši običaji“ su društvo koji svoje nastupe bazira isključivo na običajima ovog kraja. Adam Bogdanić je vjerovatno jedan od najvećih poznavalaca starih običaja koji su u prošla vremena bili sastavni dio svakodnevnog života ili posebnih događaja. Tradicionalna jela su  sastavni dio nekih običaja i upravo je i to područje gdje su nam istustva i saznanja Adama Bogdanića dobro došla .

Kata Frank  duži niz godina vodi udruženje „Zlatne ruke“ i svoja znanja o narodnim nošnjama naslijedila je od  majke koja se u prošlosti bavila izradom istih. Aktivno sarađuje sa svim KUD- ovima sa prostora Opštine Teslić, većina nošnji u kojima nastupaju članovi KUD-ova je izašla upravo iz radionice ovog Udruženja tako da pomoć pri pokretanju i realizaciji ovog projekta neće biti upitna kada je upitanju ova organizacija.

Nemjerljiva je pomoć institucija i građana koji posjeduju znanja i iskustva vezana za ovu oblast. Svi koji žele da se uključe  i mogu da pruže svoju pomoć, dobro su došli.

Naš sugrađanin Adolf Amroš, jedan od potomaka prvih stanovnika naselja Teslić i dobar poznavalac života u Tesliću u proteklom periodu,  pripremio je spisak svih značajnijih mjesta( potencijalnih spomenika) u Tesliću koja bi mogla da budu predmet zaštite i budući zaštitni znaci  Teslića u oblasti kulture koji bi kroz jedinstven Kulturni viodič opštine bili prezentovani kao naša materijalna ostavština.

Moralna obaveza svih nas je da sačvamo kulturno nasljeđe našeg kraja  za buduće generacije.

 

 

 

/by

PRIČE, LEGENDE I PREDANJA NAŠEG KRAJA

Naše Vrhovine – planine prepune su divnih priča, legendi i predanja.  Što je vrlo važno to su izvorna predanja i originalna bez uvijanja i bojadisanja. Jedno od takvih predanja je i priča o Malki – Milki i hajdučkom harambaši Malivoju sa područja Blatnice.

Mladu, lijepu i odvažnu djevojku Malku-Milku htio je za ženu jedan odvažni i bogati beg, ali ona neće ni po cijenu života. Po jednom predanju, mladu Muslimanku (Malku) roditelji su željeli usrećiti zbog blaga. Po drugoj bila je to Srpkinja Milka koju je beg begenisao i ne birajući sredstva nastojao oženiti. Bilo kako bilo, djevojka je tražila načina da izbjegne bračnu postelju sa čovjekom koga ne voli. Ali, moralo se – što se moralo. Kad su obavljene sve svadbene ceremonije došao je red da se mladenci sami nađu oči u oči na meku dušeku. Bogato obučena u široku odjeću djevojka je nekako smjestila srp u dimije. Onako ležeći i čekajući kad će mlada svoju žensku raskošnost njemu staviti na raspolaganje, ona je iskoristila begovu nepažnju i zaklala ga srpom.

Nakon zločina pobjegla je iz čardaka i priključila se nekom karavanu koji je iz Posavine išao prema Travniku preko Blatnice. Imala je sreće da živa i zdrava stigne u Blatnicu. U Blatnici na Trogiru bio je han uvijek prepun gostiju, jer se džadom odvijao živ saobraćaj u svim pravcima.

Među brojnim gostima našao se premandureni hajdučki harambaša Malivoj, kome je ljepotica zapala za oko. Nije se mnogo dvoumio. Prišao je djevojci i počeo se udvarati kao što je to bio uvijek običaj i red kad se u društvu nađu mladi suprotnog pola. Hajduk je brzo saznao sve tajne mlade djevojke i razlog njenog učešća u karavanu. Lijepa djevojka mu je srce otkravila, pa je i on stavio svoje karte na stol. Bila je iznenađena, ali i obradovana kad joj je ponudio hajdukovanje u njegovoj družini.

Hajdukovali su dosta dugo, ali se i približavali jedno drugom. Kad se harambaša zaljubio do ušiju, Malka je pristala na bračnu zajednicu. Uslovila je da se Malivoj i ona okanu pasijeg života po planini, da sebi naprave kuću i vrate u miran život. Ljepoti djevojke nije više mogao opraštati, pa predloži svojoj družini razdruživanje. Kad je objasnio da je on s njima uvijek kad bude trebalo kao i djevojka, družina je na razlaz pristala. Zajedničkim snagama brzo mladencima naprave kuću i oni nastave tu da žive. Po tom Malivoju se i prezivaju Malivojevići u našoj današnjoj Blatnici. Dugo su živjeli i slagali se Malka i Malivoj o čemu se još uvijek pripovijeda.

Boško N. Petrović: Tajne oko Tajna. Istorija – privreda – zanimljivosti – proza, Teslić 2000, str. 174 – 175.

 

/by